Poznaj objawy zapalenia zatok

Czym są zatoki i jakie jest ich zadanie?

Zatoki to przestrzenie w kościach (inaczej jamy)wypełnione powietrzem. Występują jedynie w obrębie kości czaszki - łącznie mamy ich 4 pary:

• zatoki szczękowe – największe, znajdują się poniżej oczu, tuż za policzkami,
• zatoki czołowe - położone są symetrycznie nieco powyżej linii brwi,
• zatoki sitowe - w obrębie kości sitowej, położonej w centralnej części twarzoczaszki, za nosem, pomiędzy oczodołami,
• zatoka klinowa – wbrew nazwie również jest parzysta, przedziela ją przegroda zatok klinowych, położona jest na wysokości oczu, z tym, że głęboko - najgłębiej ze wszystkich zatok.

Wszystkie zatoki łączą się z jamą nosową, stad ich nazwa: zatoki przynosowe. Wyściela je błona śluzowa, zbudowana z komórek nabłonkowych,zawierających rzęski, a także z gruczołów śluzowych, produkujących wydzielinę. Zadaniem śluzu jest wyłapywanie zanieczyszczeń z wdychanego powietrza, które następnie, za pomocą ruchu rzęsek, „przesuwane są” do jamy nosowej, a tym samym usuwane na zewnątrz. Głównym zadaniem zatok jest zatem oczyszczanie powietrza, które później trafi do naszych płuc. Powietrze wędrując przez zatoki jest również ogrzewane i nawilżane.Właśnie dlatego powinniśmy wciągać powietrze nosem, a nie poprzez jamę ustną. Co więcej, puste przestrzenie w kościach czaszki zmniejszają jej masę, redukując w ten sposób obciążenie dla szyjnego odcinka kręgosłupa. Zatoki wpływają również na brzmienie naszego głosu.

Zapalenie zatok – różne oblicza choroby

Problemy z zatokami pojawiają się najczęściej w sezonie jesienno-zimowym. Jesteśmy wówczas narażeni na niekorzystne, często bardzo zmienne, warunki atmosferyczne, które osłabiają naszą odporność, a tym samym ułatwiają wnikanie drobnoustrojów. Zakażeniom sprzyja także skrzywienie przegrody nosa (utrudniające wentylację niektórych zatok), palenie papierosów (toksyny dymu papierosowego niszczą rzęski nabłonka), a także suche i zanieczyszczone powietrze.

Obrzęknięta śluzówka zatyka ujście zatok do jamy nosowej, powodując gromadzenie wydzieliny w jamach kostnych. Zapalenie w szybkim tempie szerzy się również na nabłonek przewodów nosowych.Dlatego w piśmiennictwie medycznym schorzenie często opisuje się wspólnie jako nieżyt nosa i zatok przynosowych (rhinosinusitis).

Wyróżniamy ostre i przewlekłe zapalenie zatok:

• Ostre - trwa do 12 tygodni, po tym czasie obserwuje się całkowite ustąpienie objawów. Dzielimy je na wirusowe i niewirusowe (alergiczne, bakteryjne lub rzadziej grzybicze).
• Przewlekłe – trwa 12 i więcej tygodni, może przebiegać z powstaniem polipów nosa lub bez nich

Wirusowe zapalenie błony śluzowej jamy nosowej i zatok określa się mianem przeziębienia. Zwykle ustępuje do 7 dni, natomiast gdy objawy utrzymują się ≥10 dni albo nasilają po 5 dniach, należy pomyśleć o bakteryjnym nadkażeniu i skonsultować się z lekarzem.

Poznaj objawy zapalenia zatok

Głównym objawem rhinosinusitis jest wyciek wodnistej, śluzowej lub ropnej wydzieliny z nosa, uczucie zatkania nosa, upośledzenie węchu, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, a także ból i uczucie rozpierania w okolicy zajętej zatoki, nasilające się zwłaszcza przy pochylaniu głowy. Bardzo często to właśnie ból głowy jest dominującą dolegliwością w zapaleniu zatok, która utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jest on spowodowany zmniejszeniem drożności zatok przynosowych w wyniku obrzęku błony śluzowej nosa i zatkaniem ujść zatok do jamy nosowej. Zalegająca w zatokach wydzielina napiera na ściany kostne wywołując wspomniany wcześniej ból i uczucie rozpierania.

Spływająca wydzielina często powoduje kaszel, uczucie drapania w gardle albo chrypkę. Dodatkowo może pojawić się, gorączka lub stan podgorączkowy, ogólne osłabienie i zaburzenia smaku.

Objawy przewlekłego zapalenia zatok są zwykle mniej nasilone niż ostrej infekcji.

Wbrew powszechnym opiniom wielu osób, kolor wydzieliny z nosa nie mówi nam o rodzaju zakażenia. Zielonkawy odcień wcale nie świadczy o bakteryjnej infekcji, jest to po prostu naturalna ewolucja kataru.

Do rozpoznania nieżytu nosa i zatok służą kryteria ustalone przez EPOS (European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps) mówiące o konieczności nagłego wystąpienia co najmniej dwóch z poniższych objawów, w tym:

• konieczny jest przynajmniej jeden z poniższych:
  • blokada, niedrożność lub zatkanie nosa,
  • wyciekanie wydzieliny z nosa,
  • spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła.
• dodatkowo może wystąpić:
  • upośledzenie węchu,
  • ból głowy,
  • uczucie rozpierania w okolicy chorej zatoki.

Jak leczyć zapalenie zatok?

W większości przypadków rhinosinusitis wystarcza leczenie objawowe, ponieważ dolegliwości ustępują całkowicie albo zmniejszają się po upływie 5 dni. Mimo tego, objawy potrafią być uciążliwe, dlatego zaleca się płukanie jamy nosowej izotonicznym lub hipertonicznym roztworem NaCl (celem rozrzedzenia i łatwiejszego usunięcia wydzieliny), a także zażywanie leków z grupy NLPZ (w tym np. kwasu acetylosalicylowego, ibuprofenu), które działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo oraz przeciwgorączkowo.

Dodatkowo, korzystnie w leczeniu działają preparaty obkurczające naczynia krwionośne, takie jak fenylefryna czy pseudoefedryna. Powodują zmniejszenie przekrwienia, a tym samym obrzęku błony śluzowej, przez co udrażniają przewody nosowe, hamują odruch kichania i łzawienia oczu.

Preparaty doustne zawierające lek przeciwhistaminowy (np. chlorfenaminę) i lek obkurczający naczynia błony śluzowej nosa, łagodzą objawy wirusowego nieżytu nosa. Szczególnie u chorych z alergią zaleca się leki antyhistaminowe. Dzięki swojemu działaniu hamują objawy reakcji alergicznej, takie jak kichanie, wyciek z nosa, obrzęk i świąd błon śluzowych, łzawienie.

Aktualnie na rynku dostępne są także preparaty złożone zawierające w swoim składzie np. fenylefrynę, kwas acetylosalicylowy i chlorofenaminę, które wykazują wielokierunkowe działanie. Łagodzą dolegliwości towarzyszące zapaleniu zatok takie jak ból głowy, gardła, katar oraz redukują gorączkę.

W przypadku gdy dolegliwości utrzymują się lub nasilają po upływie 5 dni należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ najprawdopodobniej do leczenia trzeba będzie włączyć donosowe glikokortykosterydy, a niekiedy także antybiotyk. Kryterium zastosowania antybiotyku jest obecność przynajmniej 3 z poniższych objawów:

• ropna wydzielina (bardziej nasilona po jednej stronie),
• ostry miejscowy ból (bardziej nasilona po jednej stronie),
• gorączka >38℃
• przyspieszony OB i/lub zwiększone stężenie CRP
• pogorszenie po łagodnej fazie choroby.